Advocado en tekielja. Broesjetta en een latte matsjato. Het is ook niet makkelijk, alle fijne kneepjes van het Spaans, het Italiaans en andere talen doorgronden. Hoe spreek je zulke woorden goed uit, en wanneer ‘mag’ een vernederlandste uitspraak?
Wat wel en niet ‘juist’ is, ligt niet helemaal vast. Ga maar uit van mijn ‘subjectieve autoriteit’: ik weet wat van taal en ik kijk in de naslagwerken, maar ik vind er net zo goed iets van (zoals iedereen). Er zullen dus allicht taalkundigen, lexicologen, culinair experts e.d. zijn die toch net een andere smaak hebben.
Menu’s en supermarkten
Hieronder een lijst gerechten, dranken en ingrediënten die je vaak op menu’s en in supermarkten in Nederland en België vindt. Ze hebben een lastige uitspraak en/of een verraderlijke spelling (daar noem ik alleen de bekendste en belangrijkste gevallen).
Ik beperk me hoofdzakelijk tot Europa en Latijns-Amerika; veel Aziatische talen en gerechten zijn óf te onbekend óf niet duidelijk gestandaardiseerd.
Belangrijk: met de Ǵ/ǵ bedoel ik niet de schrapende Nederlandse g, maar de klank zoals in gay, garçon en trigger.
Italiaans
- bruschetta: ‘broes-KET-ta’ (geen sj)
- ciabatta: ‘tsja-BAT-ta’ (geen sieja)
- espresso: ‘es-PRES-so’ (geen x)
- funghi: ‘FOEN-ǵie’ (geen uh, geen dzj)
- gnocchi: ‘NJOK-kie’ (geen g, geen tsj)
- latte macchiato: ‘LAT-te mak-KJA-to’ (geen s of tsj)
- tagliatelle: ‘tah-lja-TEL-luh’ (geen glie)
Spaans
- avocado: ‘a-vo-KA-do’ (geen ad)
- ceviche: ‘suh-VIE-tsjuh’ (geen viesj)
- chia(zaadjes): ‘TSJIE-a’ (geen g, geen sj)
- jalapeño: ‘ga-la-PEN-jo’ (geen ja, geen peeno)
- tequila: ‘tuh-KIE-la’ of ’tè-KIE-la’ (geen lj)
Frans
- bavarois: ‘ba-va-RWAH’ (geen -zuh)
- cordon bleu: ‘kor-dôn BLEU’ (geen ǵ, geen bloe)
Duits
- flammkuchen: ‘FLAM-koe:-chuhn’ (lange oe, geen uu, met n)
In het Frans van de Elzas is het flammekueche, maar die vorm (en de uitspraak ‘flam-KUUSJ’) komt in het Nederlands niet voor.
Zweeds en IJslands
- köttbullar: ‘SJUT-bul-lar’ (geen kut)
- skyr: ‘SKIR’ (geen skier, geen skuur)
- smörgåsbord: ‘SMEUR-ǵos-boerd’ (geen smorgasbord)
Engels en Schots
- drambuie: ‘drem-BJOE-wie’, ‘dram-BWIE’ (geen ui)
- smoothie: ‘SMOE:-ðie’ (lange oe, geen t, zachte th-klank als in the)
- steak: ‘STEEK’ (geen ie)
Vernederlandst
De volgende woorden zijn zozeer vernederlandst dat de aangepaste uitspraak in Nederland en/of België standaard is geworden (meestal naast de uitspraak in de taal van herkomst):
- champignon: ‘sjam-pie-JON’ (naast ‘sjâm-pien-JÔN’)
- chorizo: ‘tsjo-RIE-zo’, ‘cho-RIE-zo’ (naast ‘tsjoh-RIE-so’)
- cornedbeef: ‘kor-NET-bief’
- croissant: ‘krwa-SANT’, ‘kro-ZANT’ (naast ‘krwa-SÂN’)
- entrecote: ‘an-truh-KOO’ (naast ‘ân-truh-KOOT’)
- hummus: ‘HU-mus’, ‘HUM-mus’ (naast ‘HOE-moes’, ‘CHOE-moes’)
- jus d’orange: ‘su-duh-RANS’, ‘sju-duh-RANS’, ‘sju-do-RANSJ’ (naast ‘zju-do-RÂNZJ’)
- moussaka: ‘MOES-sa-ka’, ‘moes-SA-ka’ (naast ‘moes-sa-KA’)
- paella: ‘pa-EL-ja’
- paprika: ‘PA-prie-ka’ (naast ‘PAP-prie-ka’)
- quinoa: ‘kie-NOO-wa’ (naast ‘KIEN-wah’)
- sangria: ‘SAN-ǵrie-ja’ (naast ‘san-ǴRIE-ja’)
- saté: ‘sa-TEE’
- schnitzel: ‘SNIET-suhl’ (naast ‘SJNIET-suhl’)
- spaghetti: ‘spa-GET-tie’ (naast ‘spa-ǴET-tie’)
- tortilla: ‘tor-TIEL-ja’ (naast ‘tor-TIE-ja’)
- vanille: ‘va-NIEL-juh’, ‘va-NIL-luh’ (naast ‘va-NIE-juh’)
Bonus: spelling
Als extraatje nog een aantal menukaartwoorden waarbij je op de spelling moet letten:
apfelstrudel – baba ganoush – baguette – boeuf bourguignon – borsjtsj – bouillabaisse – broccoli – caesarsalade – cappuccino – chili – crème brûlée – driegangenmenu, driegangenkeuzemenu – focaccia – frikandel – gekaramelliseerd – goulash – kokos – kroket – meringue – pâté de foie gras – piccalilly – pizza hawaï – pizza margherita – sjasliek – sliptong – souvlaki – spaghetti aglio e olio – sperziebonen – stamppot – tajine – tzatziki – verrassing – whisk(e)y
Met kleine letter zijn woorden als:
champagne – dijonmosterd – eggs benedict – hollandaisesaus – parmezaan – pekingeend – pinot noir – riesling – sachertorte
En natuurlijk: samenstellingen als één woord!
Aanvullingen zijn welkom! Reageer hieronder.
17 reacties op “Gnocchi, hummus, quinoa: uitspraak en spelling van moeilijke gerechten”
Waarom geen enkelvoud van gnocchi? Je kan er bijvoorbeeld een laten vallen? Wat zeg je dan…
Het enkelvoud is gnocco, al gebruiken we dat in het Nederlands nooit. Het Italiaanse woord betekent ‘klontje, balletje’. In de praktijk komt het vooral als culinair woord voor. Niet alleen voor de gnocchi die wij geadopteerd hebben, maar ook voor andere gerechten, zoals de gnocco fritto.
Moet je de V in Ceviche niet meer als een B uitspreken in het Spaans?
In het Spaans is het inderdaad een soort ‘onaffe b’, maar als je die tegen Nederlandstaligen gebruikt, kijken de meesten toch een beetje vreemd op. Van Dale geeft dan ook de uitspraak met een v.
Eens. Maar ik zou toch zeker die eerste e als echte e willen ’toelaten’: see-VIE-tsjuh.
Heerlijke leeskost! Alleen bij avocado maak ik een kanttekening. Ze komen vaak uit Spanje – dat wel – maar daar heten ze gewoon ‘aguacates’.
Interessant: het Spaans heeft de vorm avocado wel gehad, maar die is daar weer verdwenen, lees ik in de Etymologiebank.
En Tabouleh?
Van Dale geeft ’ta-boe-LEE’, al moet ik zeggen dat ik vaak ’ta-BOE-lee’ hoor.
In het Arabisch zegt men taBOEleh
De Italianen zeggen ‘a-TSJEE-to bal-SA-mi-co’ en de Fransen zeggen ‘vi-NAI-gre bal-sa-MIEK’. Ik denk dat ik om die reden ‘balSAMico-azijn’ even goed vind als ‘balsaMIE-co-azijn’.
Of toch maar de Italiaanse uitspraak propageren? Of zou de ‘Franse’ klemtoon ook de ‘natuurlijke’ voorkeur van een Nederlandstalige zijn, waardoor ook dit woord een voorbeeld is van de neiging tot vernederlandsing?
Freekeh?
Daar hoor ik nu voor het eerst van …
FRIE-keh op zijn Arabisch
instinkers blijven ook:
– hollandaisesaus (maar daar hebben we het al eens over gehad)
– mozzarella (menig menukaart gaat met de spelling hiervan de mist in, en hoe willen we het uitspreken? De Nederlandse Van Dale geeft drie uitspraakmogelijkheden…)
– de uitspraak van tagliatelle
– espresso (niet expresso)
Heerlijk, ik hou van dit werk!
Ik ben verrast door je adviezen over köttbullar en smörgåsbord. Niet omdat ze niet zouden kloppen, maar omdat ik ze nogal ambitieus vind. Ik denk dat ik die laatste smurgasbord blijf noemen, die eerste Ikea-gehaktballetjes…
Bij hummus heb ik net het omgekeerde. Dat zeg én schrijf ik bij voorkeur als hoemoes. (Als we the people het niet doen, nemen die bangeriken van de spellingcommissie het nooit over. Het merk Maza doet het ook al!) Bovendien lijkt het anders veel te veel op humus, en dan smaakt het een stuk minder.
Hoe zit het eigenlijk met de uitspraak van caesarsalade?
Uitgevonden door Cesare, een kok van Italiaans afkomst.
Dan zou ik denken dat het Cesare-salade is. Maar omdat deze salade in de VS ontstond, moet je het op z’n Amerikaans uitspreken, toch? Alleen zegt men daar ‘ciezer’, terwijl het ‘ae’ is en niet ‘ea’…