“We acteren op de meest actuele situatie.” Heel wat bestuurders en managers kun je zoiets horen zeggen. Blijkbaar kun je ergens op acteren, en dan bedoelen ze geen toneel of filmset. Maar acteren op is een luie vertaling uit het Engels, oftewel een anglicisme. Gelukkig zijn er prima alternatieven.
Ere wie ere toekomt: Teunis Bunt heeft al eens uitgebreid geschreven over het werkwoord acteren in deze nieuwe betekenis, met voorbeelden als ‘snel acteren op calamiteiten in je netwerk’ en ‘Waar het mij in feite om ging, was dat ik daadkrachtiger ging acteren bij de aansturing van mijn afdeling.’
Ageren
Bunt zocht vooral uit of de woordvorming ‘klopt’ (conclusie: die is atypisch). Verder schrijft hij wijselijk:
We kunnen ons afvragen hoe het eigenlijk hoort of moet, maar de taal is van alle taalgebruikers en we zien/horen in ieder geval steeds meer mensen het werkwoord ‘acteren’ gebruiken als ze het niet hebben over toneelspelen. Daarbij kan het Engelse werkwoord ‘to act’ van invloed geweest zijn, maar ook het niet (meer) voldoen van het werkwoord ‘ageren’, dat meer in de hoek zit van ‘strijd voeren’.
Ook Siemon Reker wees erop dat de populariteit van acteren misschien mede ingegeven is door het feit dat je bijna altijd tégen iets ageert. Vandaar dat ageren, de woordvorm die je zou verwachten (vergelijk reageren bij reactie), werkeloos toekijkt.
Mij gaat het niet zozeer om het principe dat alles wat we naar voorbeeld van het Engels doen per se fout zou zijn. Zo zit het ook niet; het Nederlands wemelt van de letterlijk vertaalde woorden, constructies en uitdrukkingen uit andere talen.
Beter en duidelijker
Mijn punt is meer dat je met luie vertalingen uit het Engels niet je best doet om goed begrepen te worden. Vaak zijn er betere, duidelijkere Nederlandse alternatieven voorhanden, zoals iets doen, handelen, optreden, reageren en actie ondernemen. Ter inspiratie hieronder een aantal voorbeeldzinnen met (en vervolgens zonder) acteren.
- We acteren op de meest actuele situatie → We stemmen ons handelen af op de meest actuele situatie. We doen wat in de actuele situatie het meest nodig is.
- Snel acteren op calamiteiten in je netwerk → Calamiteiten in je netwerk snel aanpakken.
- Daadkrachtiger acteren bij de aansturing van mijn afdeling → Mijn afdeling daadkrachtiger aansturen.
- De kerk moet meer acteren op internet → De kerk moet actiever zijn op internet. De kerk moet meer doen met internet.
- U had op iedere melding moeten acteren → U had met iedere melding wat moeten doen.
- De cijfers over de dubbele vergrijzing zijn al jaren bekend, maar er wordt niet op geacteerd → Er wordt niets mee gedaan.
- Daar is in Nederland helaas veel te laat op geacteerd → Daar is in Nederland helaas veel te laat op gereageerd. Daar is in Nederland helaas veel te laat tegen opgetreden. Daar is in Nederland helaas veel te laat iets mee gedaan.
- Daarop is bij de twee volgende consulten ook niet geacteerd. → Daarop is bij de twee volgende consulten ook geen actie ondernomen.
Kan jouw site ook wel wat duidelijker? Ik herschrijf graag je teksten in helder Nederlands. Lees hier wat ik voor je kan doen.
1 reactie op “Acteren is voor acteurs”
Pingback: Pijplijn of pijpleiding? - Wouter van Wingerden doet iets met taal