Gaat olie of gas door een ‘pijplijn’ of ‘pijpleiding’? Het kan allebei: ‘pijplijn’ is ingeburgerd en verdient het oordeel ‘anglicisme’ allang niet meer.
Er is veel te doen over grote projecten met pijpleidingen. Eerst in Noord-Amerika, waar president Biden de omstreden Keystone XL schrapte. Vervolgens in Europa, waar de pijpleiding Nord Stream gas van Rusland naar Duitsland moet gaan brengen onder de Oostzee door in plaats van via Oekraïne.
Synoniem
Wat me in de berichtgeving opvalt, is dat het woord pijplijn vaak als synoniem van pijpleiding wordt gebruikt. Zoek ik in Google Nieuws, dan vind ik zo’n 73.000 berichten met pijplijn (zonder de uitdrukking in de pijplijn) en 11.000 met pijpleiding. Geen betrouwbare getallen, maar toch een indicatie.
En dat terwijl mij in m’n 44 jaar op aarde toch een aantal keren is ingepeperd dat pijplijn een anglicisme is: een een-op-eenvertaling van het Engelse pipeline. Omdat het Nederlands daar al het (op zich logische en duidelijke) woord pijpleiding voor heeft, zou je pijplijn niet moeten gebruiken. Dat lees ik bijvoorbeeld in de Schrijfwijzer en bij Onze Taal en de VRT.
In de pijplijn
In dat oordeel zat al wel een voorbehoud: je zou wel mogen zeggen dat iets ‘in de pijplijn zit’, omdat dat nu eenmaal een vaste uitdrukking is. In de pijplijn zitten zal wel een belangrijke springplank geweest zijn voor pijplijn in z’n letterlijke betekenis, dat ten kosten van het oudere pijpleiding steeds meer terrein wint. Ook in samenstellingen als oliepijplijn en gaspijplijn is de nieuwere vorm populair.
Is dat erg? Nee. En dat zeg ik zelfs, als notoire anglicismenzeurkous. Van letterlijke vertalingen uit het Engels word ik niet blij, zeker als ze lui en/of modieus zijn en er duidelijkere en gebruikelijkere Nederlandse woorden en uitdrukkingen voor zijn. Maar pijplijn is oud (Delpher: 1877) en heel bekend en daarom niet slechter dan pijpleiding.
Zonder waarschuwing
Voor de volledigheid nog een rondje Groene Boekje en Van Dale. In de Woordenlijst staan pijplijn, pijplijnverbinding, gas-, medicijnen-, olie- en productpijplijn. Van Dale, dat pijplijn zonder aantekening of waarschuwing als synoniem van pijpleiding geeft, noemt ook nog aardgas-, benzine- en waterpijplijn.
Kortom: is het pijplijn of pijpleiding? Nee: het is pijplijn én pijpleiding!
