De spelling rascisme komt veel voor. Geen wonder, want in fascisme is die sc wel goed; die twee woorden komen vrij vaak in dezelfde context voor. En er zijn meer factoren die de spelfout rascisme populair maken. Bijvoorbeeld dat je er het woord ras direct in herkent. En de a klinkt eerder kort dan lang, dus zo’n gesloten lettergreep ziet er niet gek uit.
Frans: race + -isme
Toch is alleen racisme (en racist, racistisch, raciaal) de juiste spelling. Hoe komt dat? We kijken eerst even in de Etymologiebank, waar veel vrij toegankelijke bronnen over de herkomst van woorden te vinden zijn. Daar lezen we dat racisme waarschijnlijk in het Frans is ontstaan, waar het woord voor ‘ras’ race is. Vandaar de c en geen s.
In fascisme zit dus juist wel de combinatie sc. Dat komt doordat dit woord afkomstig is van het Latijnse woord fasces. Dat was een bundel roeden om een bijl heen, een symbool van autoriteit en het recht om te straffen.
Fasci di Combattimento
Het woord (en het fenomeen) fascismo is in het Italiaans ontstaan; het komt uit de kringen van Benito Mussolini, die in 1919 de Fasci di Combattimento oprichtte en van 1922 tot 1943 de fascistische dictatuur leidde. Andere talen hebben fascismo overgenomen.
De meeste van die andere talen gebruiken ook de etymologische spelling, zoals racism en fascism in het Engels. Het Duits heeft die termen verder verduitst en laat duidelijk het uitspraakverschil zien: Rassismus versus Faschismus.
Uitspraak fascisme
Trouwens, hoe spreek je fascisme in het Nederlands uit? Dat kan op twee manieren: ‘fas-SIS-muh’ en ‘fah-SJIS-muh’. De s-klank sluit aan bij hoe je het schrijft; de sj-klank bij hoe veel andere talen het doen, ook de brontaal, het Italiaans.
Zie ook de adviezen hierover van Onze Taal en Taaladvies.net.
Zoek je een taalexpert? Ik kan bijvoorbeeld je tekst nakijken of een lezing geven.
Pingback: Waar komt het woord nazi vandaan? - Wouter van Wingerden doet iets met taal