Nazi’s, fascisten, NSB’ers … Die termen vliegen je in linkse kringen om de oren als het over extreemrechtse politici en hun aanhang gaat. De NSB zal wel genoeglijk bekend zijn, fascisme kwam in mijn vorige blog aan de orde en iedereen weet wel wie de nazi’s waren. De herkomst van nazi is minder bekend. Waar komt nazi vandaan?
Er moet natuurlijk een verband zijn met het nationaalsocialisme. De partij van Hitler, de NSDAP, heette voluit Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei. Komt nazi dan van dat eerste woord? Ja, maar niet helemaal. Om precies te zijn: na wel en zi niet, of niet echt.
Sozi
Nazi heeft een oudere tegenhanger aan de linkerkant van het politieke spectrum: Sozi. Dat werd in Duitsland en Oostenrijk eind negentiende eeuw al gebruikt als bijnaam of spotnaam voor Sozialist, een ‘rooie’ dus.
Vanaf 1923 kwam Nazi in het Duits in zwang als afkorting van Nationalsozialist – naar voorbeeld van Sozi dus. De nazi’s zelf gebruikten het eerst ook, maar vermeden de bijnaam later. Ze waren trouwens niet de eersten die het woord bedachten. In 1903 was het al eens opgedoken als verkorting van de Nationalsozialen, overigens een liberale beweging.
Ignaz
En om het nog ingewikkelder te maken: Nazi bestond daarvoor al als ‘koddige’ vorm van de voornaam Ignaz, die in Beieren en Oostenrijk veel voorkwam. Het woord werd – bijvoorbeeld in het toneelstuk Der Schusternazi uit 1905 – gebruikt als spotnaam voor iemand uit die contreien.
Nazi heeft kortom een complexere en langere geschiedenis dan je op het eerste gezicht zou vermoeden. En dan ga ik nog niet eens in op de ontwikkeling van het woord na de ondergang van het Derde Rijk; vooral in het Engels is nazi tegenwoordig een populair maar omstreden woord.
Dat ik niet veel op heb met nazi’s, moge duidelijk zijn. Met taalnazi’s trouwens ook niet.
Bronnen o.a.:
Foto ‘Nazis raus’: Angela Schlafmütze; bron: https://www.flickr.com/photos/signorabovary/13240705413/
Zoek je een taalexpert? Ik kan bijvoorbeeld je tekst nakijken of een lezing geven.
Abonneer je op de nieuwsbrief van Doet iets met taal. Zes keer per jaar leerzame en opvallende artikelen over taal van mij en anderen. Gratis, en uitschrijven kan natuurlijk op elk moment.
Interessant. Altijd mijzelf dit alles ook afgevraagd, maar nooit de moeite gedaan het uit te zoeken. Dank dat jij dat wel hebt gedaan! Heb je een literatuurlijst/bronnenlijst voor de lezers van dit artikel?
De bronnen staan (in een kleine letter) onderaan het artikel.