Waarom zoveel mensen ‘puuzelen’ zeggen

Puzzelen. Daarin zit in mijn eigen Nederlands de u-klank van huppelen en van lummelen, van dus en van kut. En dat is goed, zegt Onze Taal – afgaande op boeken die iets over de uitspraak van puzzelen zeggen. Bovendien is het wel logisch, gezien de spelling: de u klinkt ‘gesloten’ door de dubbele medeklinker die erna komt. Toch zeggen heel veel mensen geen [puzzelen], maar [puuzelen]. Met de ‘open’ u-klank van jubelen en van kukelen, van uw en van nu. En daar hebben vele decennia van onderwijs en woordenboekenwijsheid blijkbaar maar weinig aan veranderd.
Theorie
Hoe komt dat? Dat lees je bij Onze Taal niet. De Taalunie zwijgt over de uitspraak van puzzelen, en taaladviesboeken schenken geen aandacht aan deze uitspraakkwestie. Ik heb een theorie. Zomaar op een dinsdagavond bedacht, maar ik wou ‘m toch even delen. Hier komt-ie. Toen puzzle (nog in die vorm) uit het Engels in het Nederlands terechtkwam, eind negentiende eeuw, spraken veel Nederlands nog helemaal geen Engels. Maar ze lazen wel kranten, waar niet zo heel veel later de puzzel (het kruiswoordraadsel, doorgaans) een heel gebruikelijk fenomeen werd. Of ze vermaakten zich met legpuzzels. En voor allebei gebruikten ze dat Engelse leenwoord. Je hoofd breken over een puzzel of puuzel.Nu is puzzel voor Nederlandstaligen een raar woord. Dat komt doordat wij geen woorden met -uzz- hebben, of in elk geval toen niet hadden. Wél hadden we woorden met de klank [uuz], dus met de u in een open lettergreep. Denk maar aan ruzie, fusie, muziek, muze, museum en huzaar. Het lijkt me aannemelijk dat mensen ruim een eeuw geleden puzzle makkelijk in datzelfde hokje plaatsten, met een klankcombinatie die ze kenden. En omdat puzzels al vroeg nogal populair werden, werd puzzel een heel gewoon woord – waarbij zoveel mensen [puuzel] zeiden, dat ze dat makkelijk ongestraft konden blijven doen.
Kinderachtig
Generaties later is dat nog steeds zo. Kom je uit een [puuzel]-nest, dan ga je niet zo heel snel [puzzel] zeggen, tenzij je in kringen terechtkomt waarin iedereen dat doet en je er bovendien gevoelig voor bent. De uitspraak [puuzel] geldt als onbeschaafd of zelfs kinderachtig – als je het althans aan de [puzzel]-zeggers vraagt, die zich gesteund voelen door de spelling en door wat woordenboeken zeggen. Misschien hebben hun voorouders goed naar het Engels geluisterd of spreken ze precies uit wat ze lezen. Maar [puuzel] past, als je het goed bekijkt, misschien wel beter in het klankenassortiment van het Nederlands. Ik moest ook denken aan cornedbeef, waarvan vrijwel niemand het in z’n hoofd haalt om dat op z’n Engels uit te spreken. En aan notulen, waarvan lang is gezegd dat [nótulen] de nette uitspraak is – terwijl [notúlen] beter bij het Nederlands past, en inmiddels heel gewoon wordt gevonden (het is toevallig ook een hoofdstuk in mijn boek). Een uurtje geleden was ik nog een trotse [puzzel]-zegger. Nu ik alles zo op een rijtje heb gezet, vind ik mijn eigen afkeer van [puuzel] onzin geworden. Tijd voor emancipatie van de puuzelaar.

En dat alles dankzij een vraag van Q-Music.

23 reacties op “Waarom zoveel mensen ‘puuzelen’ zeggen”

  1. Wat wellicht nog een toevoeging zou kunnen zijn (ook zelfbedacht maar dan heden-woendsgochtend):
    De meeste kinderen horen het woord bij het doen van de activiteit voordat ze de regels van uitspraak leren waardoor het extra aannemelijk is dat de uitspraak van “het nest” word overgenomen.

  2. Paul Raasveldt

    En heeft u ook al spontaan nagedacht waarom velen paaaaprika zeggen in plaats van paprika (zoals in pap)?

    1. doetietsmettaal

      Ik zeg ‘paaprika’, omdat voor mij de lettergreepstructuur pa-pri-ka is. De opdeling pap-ri-ka ligt in het Nederlands minder voor de hand. Maar er is geen officiële regel voor. Zie ook wat Paulien Cornelisse heeft geschreven over de uitspraak van onder meer ‘paprika’.

  3. zegt u ook Zuussen ipv Zussen
    of rijden er Buussen ipv Bussen op de weg?
    En de inwoners van Rusland heten Ruussen??….

    1. Nico Declerck

      In mijn regio wel in het dialect…. zowel voor de bussen als de Russen, maar zussen blijven wel zussen. ????

  4. Sybolt Ettema

    Vergelijkbaar is het verschil in uitspraak bij het woord paprika.
    Daar hoor je [paaprika] met de a van aan.
    Of [paprika] met de a van pap.
    Wat is hier juist? De “aan” versie hoop ik

      1. Klinkt inderdaad heel dom, is het ook. Er is geen enkele reden om puzel te zeggen. Ik erger mij al aan vanaf mijn vierde.

    1. henkvanbenthem

      Afrika begint ook met aa van aan en niet met a van af. Paprika overeenkomstig met de aa van aan (zowel de eerste als de laatste a).

  5. Wat ik dan wel weer raar vind is dat iedereen toch nog steeds
    voor zover ik weet ‘legpuzzel’ zegt.

  6. ” Ik moest ook denken aan cornedbeef, waarvan niemand het in z’n hoofd haalt om dat op z’n Engels uit te spreken.”

    Ehhm, ikke wel. Tenminste, met twee en een halve lettergreep, nadruk op de eerste. Korn’dbief’. Onze Taal noemt Kornetbief (nadruk op ‘net’), maar dat heb ik in ieder geval nog nooit gehoord.

    Ik denk dat het woord in ieder geval wel gedeeltelijk op z’n Engels wordt uitgesproken – weinig mensen zullen voor de laatste lettergreep ‘beef’ zeggen.

  7. De theorie met het Engelse ‘puzzle’ is vergezocht. Dat wordt bovendien uitgesproken met een [ah]-klank, i.e. [pahzzul]. Verder is iedereen die puuzel zegt een enorme suukel.

    1. Vergezocht? Het is een etymologisch feit dat het woord puzzel origineel een leenwoord uit het Engels is. De originele Engelse uitspraak is overigens irrelevant wanneer het overgrote deel van de bevolking het woord leert kennen in geschreven vorm.

  8. Een hardnekkig misverstand, dat er ijzeren wetten bestaan in taal. Het is gewoon niet zo dat de spelling dicteert hoe iets wordt uitgesproken en andersom dicteert de uitspraak niet de spelling. Spelling en uitspraak werden en worden gebruikt om onderscheid te maken tussen ‘soorten’ mensen. Hoe mensen dingen uitspreken geeft inderdaad aan uit wat voor nest je komt en is dus niet waardenvrij. Het is eerder een cultuur dan een taalkwestie.

  9. Het heeft weinig zin de discussies aan te gaan. Woon in een brabants dorp waar iedereen zich verschuilt achter een ‘dat is ons dialect’. Maar ‘hun doen’ en zij wonen langs ons wordt overal gezegd????. Hebben leren praten in een gezin waar de ouders minder scholing hebben gehad en zelf met wél meer opleiding niet meer afgeleerd. Zo hoor je schooljuffen nb ook die dingen tegen de leerlingen zeggen. Ahhhrggr.????Hou ook niet van de uitspraak koni(G)in. We dragen ook geen rin.(G). Dialect is leuk. Jammer om het lelijk Nederlands in de schoenen te schuiven.

  10. Dit zijn toevallig ook de mensen die FINIES zeggen i.p.v. FINISH. De ij uitspreken als AAI en het vervolgens wel over de ij-phone hebben. Daar word ik gewoon erg moe van. Het lijkt wel alsof ze het erom doen.

    1. Finies is toch echt de limit! Je kunt toch lezen, er staat toch FINISH!! Vreselijk als je je eigen taal niet eens kunt spellen en uitspreken. Wat dacht je van Gordon Bleu, ipv Cordon Bleu?
      Het komt uiteindelijk door het nest waar je uit komt, als daar ‘lusten’ en ’toilet’ gezegd wordt neem je het over.
      Om over koelkast grrrr ipv ijskast maar te zwijgen.
      Ik kan er uren over doorgaan!!

      1. Niet doen. Er zijn tegenwoordig kasten waarin voedsel en dranken koel bewaard kunnen worden. Ijs vind je alleen nog in de vriezer. In beide kasten kun je je taartjes korter of langer bewaren. Gebakjes komen er niet in natuurlijk. Die spoelen wij, edellieden, zo snel mogelijk door de plee.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar top
Wouter van Wingerden doet iets met taal draait op SYS Platform SYS Platform - Platform voor Coaches & Opleiders