Roltrap
Zoals veel nieuwere woorden hebben we dit uit het Engels geleend: escalation. Dat kwam van to escalate (‘stapsgewijs erger worden’), het figuurlijke gebruik van de oudere letterlijke betekenis ‘met een roltrap omhooggaan’. Want: het is het werkwoord dat bij escalator (‘roltrap’) hoort, een woord uit 1900.
Van oorsprong was Escalator een merknaam, en die was weer gevormd naar het voorbeeld van elevator (‘lift’). Daarin werd to escalade verwerkt (‘met ladders bestormen’. Het Franse woord escalade (‘bestorming met ladders’) bestond al in de vijftiende eeuw. De basis ervan is het Latijnse scalae (‘ladder, trap’).
Als tussenstap voor bovengenoemde neologismevorming diende wellicht het begrip escalator clause ‘clausule of contract waardoor prijzen, lonen e.d. kunnen stijgen (in theorie onbeperkt, dus als een roltrap) om aan bepaalde standaarden te kunnen blijven voldoen’.
Het werkwoord escaleren hebben we in het Nederlands afgeleid van escalatie, een eenvoudig en veelvoorkomend procedé – al gaat het vaker andersom, van werkwoord naar zelfstandig naamwoord. De betekenis is trouwens uitgebreid van alleen ‘ernstiger worden’ naar ook ‘ernstiger maken’, en heel specifiek: ‘naar een hoger niveau in de organisatie brengen om daar tot een oplossing te komen’.
Je ziet en hoort steeds meer ‘we escaleren de kwestie’.
Hier dus een persoonsvorm en niet een onderwerp.
Kan of moet dat inmiddels door de beugel zoals gesuggereerd wordt in jullie bericht?
Ja, dat nieuwere gebruik van escaleren komt voor veel mensen nog wat vaktalig over, maar is al zo algemeen dat woordenboeken het al een tijdje vermelden.
In het Vlaamse bedrijfsleven komt “escaleren” soms voor in de betekenis “hoger in de hiërarchie brengen”. Bel je met een moeilijke vraag voor een elektriciteitsleverancier? Die vraag gaan ze even “escaleren” = ze raadplegen een superieur. Ik vind het niet aangenaam klinken zo.
Ludwig Wittgenstein (filosoof) gaf een filosofische betekenis: ladder……. ((ik weet niet of hier ( …….) het woord beklommen moet staan, waarmee je omhooggeklommen bent, (naar kennis etc. )) beklommen, alle kennis en boeken wegwerpen :dan is het doel bereikt: welk doel weet ik niet, in ieder geval geen voetbaldoel. het spijt me van mijn opmerking.
Om het jargon nog erger te maken: in samenwerkingsverbanden tussen klant en leverancier wordt er tegenwoordig een gelaagde besturingsstructuur ingericht, de GOVERNANCEstructuur, waar escalatie dan één van de diverse voorgedefinieerde processen is. Escalatie betekent daar: “Wij komen samen niet uit dit probleem; ik informeer nu mijn eersthogere en als jij dat ook doet vechten zij het onderling maar uit.” Dus niet zozeer raadplegen als wel het probleem / de onenigheid ergens anders laten oplossen.