12 februari 2024 overleed mijn moeder Ria. Ik mis haar. Haar warmte, haar sociale talent, haar humor – en door alles heen: haar taal. Ze heeft het allemaal aan me doorgegeven en ik zal het blijven koesteren.
Toen ze in 2020 ziek werd, begon ik met een notitie op mijn telefoon. Dictionaria, noemde ik die. En daarin zijn woorden en zinnen beland die ze geregeld bezigde.
Andividijvie
Andijvie, uiteraard.
Azjenda
Afspraken belandden in de azjenda.
Boeven vangen
De favoriete bezigheid op maandagavond: Opsporing verzocht.
Bonsbons
Die verdwenen vaak iets te grif uit de doos in de mond.
Daaps
Algemeen Nederlands schijnt daas te zijn. Het gaat hier om de betekenis ‘versuft, verdwaasd’. Een mens kan het zijn, maar bijvoorbeeld ook een insect dat tegen het raam gevlogen is.
Dat ken, zei de hen
Als iets kon, zei ma dat zo.
De aanhouder houdt aan
Spreekt voor zich.
Derwaarts
Een zekere richting uit. Eigenlijk standaard: naar de wc.
Die d’r geen erg in hebben, zitten in Dordt
Een aloude verwijzing naar een gesticht in Dordrecht. Reactie op ‘Ik had er geen erg in.’
Die heeft zeker ontheffing?
Als iemand ons in onwettig tempo inhaalde.
Ditsie datsie demping, wij gaan naar de camping
Dat zong ze met enige regelmaat. Meestal zonder enige logische aanleiding. Het schijnt van een reclameplaatje (45 toeren, ik heb het denk ik nog van de kringloop gered) van Biotex te komen.
Fuuchie
Alblasserwaards voor ‘vuiltje’: een of andere ongerechtigheid, bijvoorbeeld in je oog.
Geld voor een ijsje
Dat kregen we van onze ouders in onze handen gedrukt tegen de tijd dat we ’s zomers op vakantie gingen. Je kon er wel iets meer van kopen dan een ijsje.
Gorrebekomst
Goedebekomst.
Gorremorrege!
Goedemorgen.
Hannesie Wip
Bijnaam van een Giessendamse dorpsfiguur van vroeger. Net als Pau Pik, Rinussie de Poeper, Teunissie Rakkeroe en Tijs Pielemiep.
Hebben ze mekaar al?
Standaardopmerking als iemand een boek zat te lezen. Elkaar krijgen is tenslotte de enige premisse van elke streekroman. Ma checkte trouwens vaak eerst het eind goed, al goed van een boek voordat ze voorin begon te lezen.
Hij kijk as een gans naar een dikke lucht en as een koei naar een nieuw hekke
Hij kijkt met een dom soort verbazing.
Hoeke doeme?
En: waffer momme? ‘Welke doen we’ en ‘wat voor moeten we’ zal het zijn. Het eerste deel van het Hardinxveld-Giessendamse woordenboek heet ook Hoeke doeme?
Horren
Rijden. In de auto, maar andere voertuigen en machines konden ook wel horren.
Hortie, een –
Een stukje, een eindje.
Hussiemussie
De dag na het gourmetten ging alles wat over was in één pan om dit illustere gerecht te maken. We weten niet of ze de naam ervan zelf had verzonnen of ‘ergens had gelezen’.
Ja, dat heb ik ergens gelezen …
Als vergoeilijking van de absurde onzin die ze net te berde had gebracht.
Je bent nog niet eens in Giethoorn geweest!
Zei ma als we weer eens naar een ver oord op vakantie gingen. De VS of Nieuw-Zeeland bijvoorbeeld. In 2013 zijn we dus maar expres dagenlang in Giethoorn geweest en konden we er eindelijk een kaart vandaan sturen.
Je hebt mensen en potlooien, maar meer potlooien
Als commentaar op domme acties, of op breed gedragen domheid.
Kees d’n errebees
De lokale groenteboer, die met z’n kar aan de deur kwam. Hij leek ook wel wat op een overmaatse aardbei.
Korsemus
Kerstmis. In de Alblasserwaard dook soms een vreemde o op. Mensen die niet streng in het geloof waren, waren niet licht maar locht.
Leuke dingen voor de mensen
Dat zijn leuke dingen voor de mensen! Een lekker positief oordeel over – tja, dingen. De bron kon best eens Paul van Vliet zijn.
Lucht kapotrijden
Meer als voorstel dan als oordeel: leuk tijdverdrijf in de vorige eeuw, zomaar rondrijden zonder duidelijk doel. Hoewel het nogal eens uitdraaide op een ijsje halen bij Venezia in Gorinchem.
Luizeveren
Lucifers.
Lultali
De telefoon.
Met de regering
Zo nam ze de telefoon op als ze zeker wist dat het een van ons was die belde. Ik, mijn zus, en nog het meest bij mijn broer.
Mmm, polder!
Bij een flinke wolk gierlucht die de auto binnendrong.
Ollebollen
Oliebollen. Als ze ze at, zat ze helemaal onder de poedersuiker.
Op het wurk
Op het werk. Of het daar goed ging, wilde ze weten.
Orchidorchi
Orchidee. Ma was er goed mee, de vensterbanken waren er meestal wel mee getooid. Soms was ze ze ineens zat.
Pietjes
Vlooien of luizen. Op enig moment had de rood-witte kater Piet (1997-2011) zelf pietjes.
Pomperemuntje
Pepermuntje.
Schallebijter
Een eng insect; ik stelde me er altijd een overmaatse oorwurm bij voor. In een oude Oosthoek-encyclopedie stond: “volksnaam voor den gouden loopkever; meer in het algemeen verkeerd gebruikt voor allerlei insecten, die in huis wel worden aangetroffen.”
Schar
Kras. Ongetwijfeld Giessendams.
Schrijfje
Of schrijfie. Een pen.
Schutteltie
Schoteltje.
Seklaot
Chocola. Zie ook bonsbons.
Sivite
Visite.
Spinnekaas
Pindakaas.
Stimpstamp
Nee, geen stamppot, maar herrie van ‘beatmuziek’.
Tuigje
Eigenlijk een harnasje van riempjes, zoals de dove witte kater van m’n opa droeg; daar zat een touw aan waarmee de kat dan buiten beperkt werd in z’n actieradius. Maar m’n moeder noemde de autogordel ook ‘tuigje’.
Vurk
Vork.
Waar je doorheen kan kijken, kan je ook doorheen rijen
Het devies van haar baas vroeger. Dat bleek altijd een goeie inschatting voor of je ergens tussendoor paste met de auto.
Wat een woei!
Bij stevige wind.
Zjongenjongen
Sjongejonge.
Zullen we opheffen?
En dat deden we dan ook vaak na de maaltijd: met z’n allen de tafel optillen.
De tafel is er niet meer, het oude thuis is er niet meer, het nieuwe thuis ook niet meer. 16 weken na zijn geliefde vrouw overleed mijn vader Leen.
Door pa en ma doe ik iets met taal. En daar ben ik ze altijd dankbaar voor.

15 reacties op “De taal van mijn moeder”
Prachtig lijstje en her en der herkenbaar.
Je hebt mensen en potlooien, mijn moeder zei als mensen domme dingen zeiden ‘je hebt volksstammen en boomstammen’.
En dat telefoon opnemen, toen mijn oma in het ziekenhuis lag en er voortdurend gebeld werd door de grote familie: ‘met het crisiscentrum’.
Dank, mooie taal. De taal van mijn ouders was anders (Zeeuws Vlaanderen) en toch herken ik veel. Mooie herinneringen.
Heel invoelbaar Wouter, als ik mijn ogen dicht doe en langs de huizen ga in de buurtschap waar ik vandaan kom, kan ik nog álle bijnamen opsommen van de mensen die daar toen woonden.
‘Piet de lul’ past dan aardig in het rijtje van jouw moeder!
In het boek dat ik over mijn voorouders heb geschreven zit een bijlage met soortgelijke opmerkingen van mijn moeder.
Geweldig , herkenning van huis uit meegekregen !
Prachtig Wouter!
Ik hoor haar sommige van deze uitdrukkingen in gedachten zeggen, andere waren duidelijk bestemd voor de huiselijke kring.
Prachtige taal Wouter. Je moedertaal. Aan sommige woorden of uitdrukkingen zit ook een mooi verhaal. Een prachtige corpus heb je zo bij elkaar verzameld in 4 jaar tijd. Zou je dit een matris corpus noemen?
Leuk Wouter. Heel herkenbaar.
Vooral, Dat ken, zei de hen, en Korsemus. Dat zei mijn moeder ook altijd. (Moeder uit Nieuw Lekkerland en vader uit Alblasserdam)
Wat een mooie ode aan je moeder (en je vader). Koester de herinneringen!
Wat een mooie lijst, Wout! Ik moest vooral lachen om ‘daaps’ en natuurlijk om ‘Hannesie Wip’ en ‘Rinussie de Poeper’. In Hoogblokland hadden we o.a. Giep Groen en Toontje Rochel.
Gelezen met een grote glimlach! Dank voor het delen, want “delen is helen”!
Prachtig Wouter dat je deze mooie uitdrukkingen deelt. Bonbons en zjongenjongen herkenbaar.
Als ik me niet vergis is schallebijter een verbastering van scarabee, maar ik zou even moeten opzoeken of dat klopt. Een mooie lijst en waardevolle nagedachtenis!
Dag Wouter,
Dankjewel voor deze herinneringen.
Wat is ze ineens weer heel nabij, ik hoor het haar zeggen…
Herkenbaar, wij kennen er ook een heel aantal van dit lijstje in onze familie. Maar ja, we komen ook uit een soortgelijk nest. Laten we ze weer wat vaker gebruiken!
Ha Wouter,
Je moeder had een bijzonder gevoel voor de taal.
Een lach en een traan. Leuk dat je al deze grappige quotes heb genoteerd.
Dank dat ik mee mocht lezen .