Welke taal- en spelfouten zijn stiekem niet erg, of eigenlijk gewoon goed? Als je niet van strenge regels houdt, heb je mijn steun. Deze 13 ‘taalfouten’ die je toch mag maken, staan in mijn nieuwe boek Weg met slechte teksten!
Spelling
Je mag gerust een extra streepje in een samenstelling zetten. Als je een lang woord moeilijk leesbaar vindt, zet dan een koppelteken tussen de delen. Bijvoorbeeld gebits-check of Oekraïne-referendum. Alleen in dictees wordt het streepje fout gerekend.
Grammatica
‘Het was hun te druk’ en ‘Kunnen we dat hun niet beter vragen?’ zijn goed. Hun is hier een meewerkend voorwerp (of een ander indirect object). Maar: je mag hun vervangen door hen of ze, of door aan hen: ‘Kunnen we dat niet beter aan hen vragen?’ Veel mensen vinden hun niet mooi en hen wel. Als het geen nadruk heeft, klinkt ze nóg natuurlijker: ‘Het was ze te druk.’
Van oorsprong is wiens mannelijk en is wier daar de vrouwelijke tegenhanger van. Maar steeds minder mensen kénnen wier überhaupt; wiens wordt nu voor alle mensen gebruikt. ‘We gaan voor de kandidate wiens cv de meeste indruk maakt’ raakt langzaamaan geaccepteerd.
‘De mensen waarvoor we werken’ is goed. Je kunt ook de mensen voor wie schrijven. Dat wordt verzorgder gevonden, maar het verbod op waarvoor is ooit ten onrechte bedacht en we zeggen massaal iemand waar ik mee chat en de man waarvan ik hou.
‘Een hele drukke week’: dat hoef je niet te corrigeren in ‘een heel drukke week’. Hele is een veelvoorkomende uitzondering op de regel dat je bijwoorden niet verbuigt. Let op: hoe zakelijker de tekst, hoe beter het onverbogen heel past. ‘Een heel kostbare operatie’, bijvoorbeeld.
Moet na nadat de voltooide tijd volgen? Dat is vaak wel het geval, maar het is niet verplicht. Je mag schrijven: ‘Nadat hij een burn-out kreeg, ging hij op een lager niveau werken.’ Het hoeft dus niet per se had gekregen te zijn.
Wie blijft volhouden dat data meervoud is, verliest die strijd uiteindelijk. Dit woord voor ‘gegevens, (digitale) informatie’ wordt al vaker als enkelvoud dan als meervoud gebruikt, en dat is geen probleem. Je kunt dus schrijven: ‘De data die techbedrijven verzamelen, is goud waard.’
Grammaticaal gezien is het logischer om meervoud te gebruiken in een zin als deze: ‘Postma was een van de eersten die de fout ontdekte(n).’ Van de eersten die de fout ontdekten (meervoud), was zij er één. Maar omdat de focus in zulke zinnen altijd op die ene genoemde ligt, voelt het enkelvoud goed.
Lees verder onder de afbeelding!
Leestekens
Soms kun je een komma weglaten die er eigenlijk hoort te staan. Bijvoorbeeld tussen twee persoonsvormen of voor of na een bijzin. Vooral als de zin niet zo lang is en de komma je bij het lezen een beetje ophoudt. ‘Wie spruitjes eet is dapper.’ ‘Er ontstond brand toen er aan het dak werd gewerkt.’
Je mag best hier of daar eens een emoji gebruiken. Tenminste, als je niet al te formeel online aan het communiceren bent met iemand. Het is typisch iets voor een- op-eencontact, niet voor op een website en zeker niet in gedrukte tekst.
Woordgebruik
‘Er mist nog een bijlage’ is wel zo’n beetje geaccepteerd. Je mist de bijlage en die ontbreekt, maar het gebruik van missen in de betekenis ‘ontbreken’ is geen echte fout.
Het is eigenlijk overgelegd, niet overlegd, als je zegt dat je (officiële) documenten hebt laten zien. Het komt van óverleggen en niet van overléggen. Maar dat laatste wordt inmiddels zó vaak in de betekenis van het eerste gebruikt, dat het correcte overgelegd bijna gek klinkt.
‘Door de fusie gaat ons bedrijf onderdeel uitmaken van een wereldwijd netwerk.’ Je kunt ook zeggen ‘wordt ons bedrijf onderdeel van’ of ‘gaat ons bedrijf deel uitmaken van’, maar de contaminatie onderdeel uitmaken is zó gewoon geworden dat die inmiddels wel oké is.
Weg met slechte teksten!
Wat moet je schrappen om beter te schrijven? Dat vertel ik je in mijn nieuwste boek Weg met slechte teksten! Je kunt het bij alle boekhandels kopen of bestellen. Ook bij uitgever Van Dale kun je het aanschaffen.
19 reacties op “13 ‘taalfouten’ die je mag maken”
De data als enkelvoud zal bij mij altijd blijven schuren !
Zal wel door mn gymnasium alfa opleiding komen 😇
(Reactie op het stukje van WvW).
De mensen willen graag regels kunnen raadplegen als ze worstelen met taalproblemen. Wat moeten ze doen als de ene autoriteit x zegt en de andere y? Veel van die autoriteiten ‘vergeten’ dat bij een keuze tussen twee mogelijkheden, de ene toch als verzorgder, correcter en beter wordt gepercipieerd dan de andere. Menig werkgever legt sollicitatiebrieven met wat hij ziet als taalfouten erin meteen terzijde. Bij de EU bv zou je niet als vertaler worden aangenomen als je alle suggesties van WvW in je vertaalexamen zou overnemen.
Autoriteiten: houd rekening met de noden van taalgebruikers, kom tot een soort consensus over specifieke taalproblemen (via bv een instantie als de Taalunie) en gebruik die als leidraad voor de ANS en Van Dale. Zo schep je gelijkheid en gelijke kansen en voorkom je dat mensen een zelfbenoemde autoriteit volgen en niet begrijpen waarom hun taalgebruik niet de verwachte waardering krijgt.
Die houding bevoordeelt dus altijd de status quo. Maatschappelijk conservatisme schuurt altijd met de dynamische ontwikkeling van taal, en ik vind dat laatste zo belangrijk dat ik soms tegen starre conventies schop. Je hebt af en toe echt wat rebellie nodig om je uit niet meer passende standaarden los te wringen. Wie zich die vrijheid kan permitteren, moet het vooral doen.
U schrijft over deze vroeger fout, nu goed zaken alsof dat volledig geaccepteerd zou zijn. Omdat u dat zegt. Helaas is, naar alle waarschijnlijkheid, niet het gevoel dat genoemde zaken correct zijn leidend in dezen maar het bar slechte onderwijs in Nederland (velen zouden zeggen Holland). Nog niet zo lang gelegen las ik dat ook havisten en VWO’ers een slecht zijn in de Nederlandse taal. Daarnaast ben ik nog van mening dat er in de Randstad veel beroerder met onze taal wordt omgegaan dan in de regio’s waar dialect wordt gesproken. Hoe zou dat kunnen? Omdat iedereen in de Randstad denkt dat hij/zij/het Nexerla ds spreekt terwijl hun taalgebruik de kwalificatie dialect niet eens waard is. Dit geldt trouwens ook voor de uitspraak.
HBS B en ook voor mij is “data” meervoud, net als “visa”.
Nog zo’n voorbeeld dat ik vaak in de media’s tegenkom is “media”, maar dat zou best een ‘anglicisme’ kunnen zijn … De latinisten onder ons zullen er helaas aan moeten wennen.
Bij mijn weten is het toch echt : medium – enkelvoud en media – meervoud, ik zal nooit media’s gebruiken omdat dat voor mij fout voelt.
Het is niet belangrijk welke leeropleiding je hebt genoten, de taal hoort al in het lagere (of beter: basis) onderwijs aangeleerd te zijn. Ikzelf heb op de l.t.s gezeten en ben altijd blij geweest met mijn timmeropleiding. Nederlandse taal heeft mij altijd weten te interesseren. Data is duidelijk een meervoudsvorm van datum. Het valt mij wel eens op dat zelfs gestudeerde mensen de fout maken. Onbegrijpelijk.
Data in de betekenis van twee of meer momenten op de kalender is absoluut meervoud. Daar heb ik nog nooit verwarring over gezien.
In dit stuk gaat het denk ik over data in de betekenis van gegevens. Ik zie dit vaak gebruikt worden als enkelvoud, alsof het een verzamelnaam is (vergelijk personeel met medewerkers), terwijl het officieel inderdaad het meervoud van datum (één gegeven) is. Alleen is datum in die betekenis zó onbekend dat veel mensen dit niet weten en daarom data als verzamelnaam interpreteren.
(Overigens zie ik voor het meervoud van datum in de zin van moment op de kalender ook steeds vaker datums, om het onderscheid met data (gegevens) te maken).
Bij mij wringt dat ook. Heb een atheneum bèta opleiding gevolgd…
Media is toch het meervoud van medium? Media’s bestaat toch niet?
Interessant, data als meervoud schuurt mij als informaticus enorm. Voor mij kan data eigenlijk geen enkelvoud meer worden, net als water, rijst, et cetera. Dat het woord ooit van datum komt is historisch relevant, maar op dit moment zit dat enkelvoud alleen maar in de weg.
“Vul het(?) juiste datum in op het formulier” klinkt voor mij als iets waar een lezer gaat denken dat ik een slechte vertaalmachine gebruikt heb. En als je er ‘de juiste datum’ van maakt dan verwacht ik dat mensen op hun telefoon/horloge gaan kijken.
En mij schuurt het enorm met 6 jaar Latijn achter de kiezen 😇
En “Album” als dat wordt gebruikt met een andere betekenis dan “iets wits”, schuurt dat ook? Nederlands is toch geen Latijn?
En “Album”, als dat wordt gebruikt met een andere betekenis dan “iets wits”, schuurt dat ook? Nederlands is toch geen Latijn?
Mooie voorbeelden. Maar de komma modieus weglaten naar eigen inzicht, kan de betekenis van een zin fundamenteel veranderen. Bij interactieve taal, dus ook in appjes, zal een misverstand wel in korte tijd opgelost worden. Maar in eenrichtings-communicatie zou ik toch adviseren om de regels van taal en zuivere logica te blijven volgen.
Beetje rebellie is heel verfrissend. Veel mensen hebben de neiging om te zeggen: zoals ik het vroeger op school heb geleerd is het juist, en zoals het nu soms wordt gezegd is het gewoon fout. Maar taal verandert, beste mensen. Sommige dingen moeten we blijven verdedigen, maar lang niet alle verandering is kwalijk, dus geef de taal een beetje lucht.
Helemaal mee eens, maar zullen we
“na” in plaats van “naar: wel blijven verdedigen?
Die kom ik zo vaak tegen …
Zo gebruikt ook bijna iedereen de (toegestane) foute meervoudsvorm ‘handvaten’ voor handvat terwijl de enige juiste en correcte meervoudsvorm natuurlijk ‘handvatten’ is! Vat in het woord handvat is namelijk een afgeleide van het werkwoord vatten.