‘Lekker dan!’ ‘Lekker weertje, hè?’ ‘Ga lekker zitten!’ Wij Nederlanders kunnen niet zonder het woord lekker. Waar komt het woord lekker vandaan, wat betekent het van oorsprong en hoe komt het dat we onze taal ermee doorspekken?
Lekker komt van lekken. Niet in de huidige betekenis, maar als variant van likken. Denk aan met je tong langs iets gaan, zodat je het goed proeft. Mooi detail: ons woord likken is verwant aan het Latijnse lingua, dat ‘tong’ betekent, maar ook ‘taal’!
Oorspronkelijk was je zélf lekker als je met je tong iets smakelijks proefde. ‘Gesteld op smakelijk eten en drinken’ betekende lekker in de dertiende eeuw. Die betekenis zit nog steeds in het ‘lekker’ klinkende woord lekkerbek.
Lekker ding
Een woord dat ‘lekker klinkt’ verraadt al dat de betekenis van lekker breder is geworden. Het heeft betrekking op meer zintuigen dan smaak, zoals ‘lekker klinken’ en ‘er lekker uitzien’ bewijzen. Een ‘lekker ding’ wordt eerder van afstand bewonderd dan daadwerkelijk geproefd.
En als je lekker aan alle zintuigen kunt koppelen, dan lukt het ook wel aan gevoel in het algemeen. Zo komt het dat je lekker geslapen hebt, de dag lekker snel ging, lekker naar huis mag, lekker een weekje vrij hebt, lekker kunt zitten of liggen en iets ‘lekker toch’ kunt doen. Lekker puh!
Modaal
Die nogal forse verruiming van de gebruiksmogelijkheden van lekker is wel voorbehouden aan Nederland. De meeste Vlamingen kijken er vreemd van op en vinden het typisch Hollands. Dat constateren ook Peter Dekker en Laura van Eerten, die erover hebben geschreven voor Neerlandistiek.nl. Ze scharen lekker onder een groepje woorden die een gevoelsaspect aan de zin geven: modale woorden. Het gebruik van die woorden verschilt tussen Nederland en België.
“Modaliteit toont onze aandacht voor de ander”, verklaart Peter-Arno Coppen: we zetten voortdurend een hele batterij aan subtiliteiten in om het gesprek te kleuren. Lekker heeft zich een plaats verworven tussen modale partikels als nou, maar, even en toch. Woorden die de boodschap minder hard, koud en zakelijk maken en die dus de menselijkheid van ons taalgebruik versterken.
Lekker uit eten
Het modale aspect van lekker dringt zich vaak eerder op dan de oorspronkelijke, letterlijke betekenis. Met ‘Zullen we lekker uit eten gaan?’ bedoel je eerder dat dat fijn is om te doen dan dat je in een restaurant iets wilt eten wat niet vies maar juist smakelijk is. Lekker benadrukt de aantrekkelijkheid van de voorgestelde situatie.
Heb ik je hiermee lekker gemaakt voor etymologie? (En zie je dat in die zin de oudste betekenis van lekker toch nog aanwezig is?)
2 reacties op “Waar komt het woord ‘lekker’ vandaan?”
Heel herkenbaar. Ik ben Nederlands en woon in België. Hier vinden ze het maar vreemd, die Nederlanders die te pas en te onpas het woord lekker gebruiken. ‘Wil je iets drinken?’ ‘Ja, lekker!’ Maar dat weet je toch helemaal nog niet?
Wat is Nederlands toch een lekkere taal om mee te spelen