Als je van huis uit gewend bent ‘het aanrecht’ te zeggen, is het vreemd om ‘de aanrecht’ te horen. En toch kan dat ook. Is dat niet raar? Het is toch ook ‘het recht’ en niet ‘de recht’?
Dit uitzonderlijke geval bestaat al sinds de Middeleeuwen. Aanrecht komt van het werkwoord aanrechten. Dat kennen we niet meer in die vorm, maar aanrichten kunnen we nog wel gebruiken. Een feestmaal aanrichten, bijvoorbeeld. Het betekent zo’n beetje ‘klaarzetten, opdissen’. Tegenwoordig kun je – als je dat zonodig wilt – ook andere dingen aanrichten. Een ravage bijvoorbeeld.
Maar er is natuurlijk ook het recht, en het geboorterecht, het consumentenrecht, enzovoort. Al tig eeuwen geleden maakten mensen daarom ook van aanrecht een het-woord. Dat doen we tot op de dag van vandaag.
Aanrechten – de aanrecht
Aanrecht is dus een zelfstandig naamwoord dat van een werkwoord komt. Als dat de vorm van de stam heeft, is het bijna altijd een de-woord: de loop (van lopen), de kijk (van kijken), de schijn (van schijnen), enzovoort. Vandaar: de aanrecht.
Maar er is natuurlijk ook het recht, en het geboorterecht, het consumentenrecht, enzovoort. Al tig eeuwen geleden maakten mensen daarom ook van aanrecht een het-woord. Dat doen we tot op de dag van vandaag.
Aanrechtbank
Wist je trouwens dat er twee soorten aanrecht bestonden? Een aanrechttafel en een aanrechtbank (ook rechtbank genoemd, maar die homofoon is om begrijpelijke redenen gesneuveld). De aanrechtbank was het aanrecht dat – of de aanrecht die – we nu nog kennen: met een gootsteen en met kastjes eronder. Op de aanrechtbank of -tafel werden de gerechten klaargezet om opgediend te worden. Aangerecht, dus.Eerder gepubliceerd op LinkedIn.
Zoek je een spellingexpert die je tekst nakijkt? Kijk wat ik voor je kan betekenen.
8 reacties op “De of het aanrecht?”
Wat een verschrikkelijk woord
ook leuk: gootsteen was vroeger een grote steen met een druipgootje om het bloed van de slacht op te vangen. De mensen stonden gebogen te werken. Later werd die steen op een onderstel geplaatst, kon je er rechtopstaand aan werken. Vandaar de naam aanrecht.
Waar komt die informatie vandaan? Het klinkt allemaal leuk, maar ik vind er in de Etymologiebank bij gootsteen en aanrecht geen bewijs van. Het riekt in beide gevallen naar volksetymologie.
Is er nog iets bekend over wie ‘de’ en wie ‘het’ aanrecht zeggen? (zelf zeg ik ‘de’)
Dat lijkt van oudsher vooral geografisch te variëren, lees ik hier: “Kaart 11 laat zien dat aanrecht in het noordoosten van Nederland (met één uitzondering) uitsluitend het-woord is, dat Noord-Brabant vrijwel alleen de aanrecht kent en Nederlands Limburg iets minder uitgesproken hetzelfde beeld vertoont, en dat de westelijke provincies een menggebied vormen. In België is het woord aanrecht niet erg bekend; waar het opgegeven wordt is het meestal een het-woord.”
Sinds welk jaar is het correct om De aanrecht te mogen zeggen en sinds wanneer is het ook juist om De vergiet te mogen zeggen?
Vergiet is al van oudsher de én het, zie ik in oude woordenboeken. Wanneer bij aanrecht ook de in de woordenboeken is verschenen, weet ik niet precies. Maar er is geen instantie die dit officieel vastlegt, dus een precies jaartal valt er sowieso niet aan te hangen.
Waartoe dienen verdere discussies over eender wat nog, aangezien er geen autoriteit meer is om één van de twee gezichtspunten op het einde gelijk te geven?
Men kan inderdaad wel discussiëren over wat waar meer of minder voorkomt, maar dat rechtvaardigt geen enkele van de besproken opties en vrijheidsgraden.
Je kan dus een boek schrijven over “het vergiet” en “de aanrecht”, en een tweede boek over “de vergiet” en “het aanrecht” en je gaat net zo’n groot succes hebben, en evenveel medestanders/tegenstanders … dus wat is het nut om verder nog onzin uit te kramen, daar in BE/NL toch iedereen maar z’n zin doet, en eender welke onzin van het internet klakkeloos kopiëert.
En daar doen sites als VRT, en TAALUNIE en TAALADVIES en ONZETAAL e.a. duchtig aan mee. Waar ze de “huidige gebruiken” in beeld brengen (dat is wat ze over zichzelf schrijven) denken jonge lezers dat zij de enige en echte waarheid prediken.
Mvg – Hugo.