verschil tussen want en omdat

Het verschil tussen ‘want’ en ‘omdat’

Is er verschil tussen want en omdat? Ja, vooral in vorm: de zinsvolgorde is anders. De twee voegwoorden betekenen bijna hetzelfde, maar net niet helemaal.

Want en omdat lijken sterk op elkaar, in elk geval qua betekenis. Het eerste verschil dat in het oog springt, is dat de zin met omdat anders in elkaar zit dan met want. Het zijn wel allebei voegwoorden, dus ze verbinden twee zinnen met elkaar. Maar: het stuk zin waar want of omdat in zit, is anders opgebouwd.

Zinsvolgorde

Een paar simpele voorbeelden waarbij je het verschil kunt horen:

  • Ik kan een afspraak maken, want ik heb de uitnodiging binnen.
  • Ik kan een afspraak maken, omdat ik de uitnodiging binnen heb.

Met omdat verandert de zinsvolgorde: ‘omdat ik de uitnodiging binnen heb’, met de persoonsvorm (hier heb) achteraan. Het is een bijzin, zoals met een onderschikkend voegwoord altijd het geval is.

Want is een van de weinige nevenschikkende voegwoorden, net als en en maar. Wat dat simpelweg wil zeggen, is dat zo’n voegwoord twee hoofdzinnen naast elkaar zet. Daarin blijft de persoonsvorm gewoon op de tweede plaats staan: ‘want ik heb de uitnodiging binnen’. Heb verspringt dus niet naar achteren bij want, zoals bij omdat wél gebeurt.

Betekenisverschil

Want en omdat doen dus iets met de vorm van de zin, maar is er ook verschil in betekenis? Dat ligt heel subtiel. Met allebei kun je een reden of oorzaak aangeven, maar in want klinkt soms iets van een rechtvaardiging door van wat je net hebt gezegd, bijvoorbeeld:

  • Wanneer ben je jarig? Want ik ben de kalender aan het bijwerken.
  • Eet nou door, want we moeten zo de deur uit.

Want lijkt qua betekenis in die gevallen op immers of tenslotte.

Of er volgt een verklaring in plaats van een echte reden of oorzaak:

  • De overburen zijn niet thuis, want er brandt geen licht.

(Dat laatste is geen reden of oorzaak, maar in feite zelfs een gevolg; daarom past omdathier niet.)

En op een waarom-vraag kun je alleen met omdat antwoorden:

  • Waarom doe je je schoenen aan? Omdat ik boodschappen ga doen.

Voor- en nadelen

Mensen die op latere leeftijd Nederlands leren, hebben vaak een voorkeur voor want, omdat ze daarmee die lastige bijzinsvolgorde kunnen vermijden. Maar want heeft het nadeel dat je het alleen tussen twee zinnen kunt gebruiken en niet aan het begin, terwijl omdat die mogelijkheid wel heeft. Je kunt bijvoorbeeld zeggen:

  • Omdat jullie er afgelopen week zo’n enorm succes van hebben gemaakt, trakteer ik iedereen op een etentje bij een sterrenrestaurant.

Met want zou je eerst iets over die traktatie moeten zeggen en daarna pas de reden geven, terwijl je het lekkerste het liefst voor het laatst bewaart. Omdat is kortom iets flexibeler; aan de andere kant heeft vooral want soms een strekking die je niet met omdat kunt uitdrukken.

Als moedertaalspreker hoef je daar gelukkig nooit over na te denken, maar voor tweedetaalleerders kan het verschil tussen want en omdat best venijnig zijn.

Meer lezen

Wil je dieper in het verschil tussen omdat en want duiken? Kijk dan hier:

Dit verhaal heb ik in mei 2021 bij De Taalstaat verteld.

3 reacties op “Het verschil tussen ‘want’ en ‘omdat’”

  1. Beste Wouter,

    In je artikeltje schrijf je als verschil tussen ‘want’ en ‘omdat’ dat ‘want’ niet op de eerste plaats kan staan in een zin. Helemaal mee eens. Helaas geef je zelf het volgende voorbeeld:

    ‘Wanneer ben je jarig? Want ik ben de kalender aan het bijwerken.’

    Naar mijn idee stopt een zin per definitie na een vraagteken. Ik vind het voorbeeld dan ook niet klinken. In het gegeven geval zou ik eerder opteren voor:

    ‘Wanneer ben je jarig? Ik ben (namelijk) met de kalender aan het bijwerken.’ of, desnoods:

    ‘Ik wil graag weten wanneer jij jarig bent, want ik ben de kalender aan het bijwerken.’

    1. doetietsmettaal

      Dat is een ideale werkelijkheid die in verzorgde teksten natuurlijk wel nastrevenswaardig kan zijn, maar zo’n zelfstandige want-vervolgzin bestaat wel degelijk. Hoe meer je schrijftaal bij spreektaal wilt laten aansluiten, hoe meer het voor de hand ligt om zoiets toch op die manier te schrijven.

  2. Toen ik nog in het NT2-onderwijs zat, gaf ik mijn cursisten aan dat ‘want’ en ‘omdat’ door Nederlanders qua betekenis uitwisselbaar zijn, maar als voegwoorden niet gezien de constructie van de zin die met het voegwoord begint.
    Ik heb wèl aangegeven dat oorspronkelijke gebruiksmogelijkheden verschillend waren. Met ‘omdat’ wordt een reden aangegeven, met ‘want’ wordt een conclusie onderbouwd, met als voorbeeld:
    ‘Het moet hebben geregend, want de straten zijn nat’. Dat de straten nat zijn, is niet de reden dat het geeft geregend.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Scroll naar top
Wouter van Wingerden doet iets met taal draait op SYS Platform SYS Platform - Platform voor Coaches & Opleiders